„…Dzieci nie potrzebują doskonałych Rodziców, ale autentycznych ludzi z krwi i kości, którzy może nie wiedzą wszystkiego, ale za to są stale gotowi, żeby się rozwijać…” Jesper Juul

Wychowanie dziecka to ogromna odpowiedzialność i wyzwanie. Współczesny świat stawia nam coraz bardziej wygórowane wymagania – naszym dzieciom będzie stawiał jeszcze wyższe. Jak ich do tego przygotować? Jak wzmocnić ich wiarę w siebie, poczucie własnej wartości, odpowiedzialności i rozwinąć w nich umiejętność szukania rozwiązań w trudnych sytuacjach? Jak mają radzić sobie z przegraną, a także sukcesem? Być może opanowanie umiejętności coachingu jest tym, co pozwoli nam lepiej wspierać nasze pociechy.

Współczesny świat nastawiony jest na pomnażanie dóbr materialnych i inwestowanie we wszystko, co przynosi zysk. Równocześnie poszukuje dróg prowadzących do sukcesu. Mam świadomość, iż najwyższą wartością w życiu każdego rodzica jest dziecko, a najważniejszą inwestycją - jego prawidłowy, harmonijny rozwój. 

Poczucie sukcesu i satysfakcji stanie się udziałem tych, którzy zainwestują wszelkiego rodzaju posiadane dobra, umiejętności oraz czas w odpowiedzialne i świadome wychowanie swoich dzieci. Coraz więcej rodziców czuje potrzebę samorozwoju oraz posiadania wiedzy i kompetencji rodzicielskich, aby móc świadomie kształtować proces wychowawczy. Pragną oni odkrywać w dziecku jego możliwości, wzmacniać pozytywne postawy, a przede wszystkim przekazywać i realizować istotne wartości, by mogło stać się szczęśliwym człowiekiem. Tak rozumiane i spełniane rodzicielstwo pozwala uniknąć wielu sytuacji trudnych i daje satysfakcję na każdym etapie życia dziecka. W tym świadomym procesie rozwoju dziecka pomocny okazuje się coaching rodzicielski.

Coaching to dziedzina powstała na gruncie psychologii pozytywnej, a jej celem jest stosowanie zasad i metod, dzięki którym poprawia się jakość życia drugiego człowieka. Coach przyjmuje postawę obserwującego badacza, który nie interweniuje, nie narzuca, tylko poznaje świat swojego klienta. Najmocniejszym narzędziem coachingu jest otwartość, kreatywność i indywidualne, autorskie podejście poszczególnych coachów. Coaching zaprasza do porzucenia ram i schematów, dlatego sam nie może być schematyczny. Coaching to przede wszystkim trening, oparty na praktycznym działaniu i doświadczaniu. Jako sprawdzona metoda pracy nad rozwojem osobistym, skierowana na osiąganie wyznaczonych celów, przyjmuje wiele form i w różny sposób wyraża się w poszczególnych obszarach ludzkiej działalności. Charakterystycznymi elementami coachingu są: partnerska relacja między coachem a osobą coachowaną, szacunek i wzajemne zaufanie, empatia, umiejętność słuchania i rozumienia oraz umiejętność motywowania. 

W odpowiedzi na potrzeby współczesnych rodziców zrodziła się myśl włączenia metody coachingowej do rodzicielstwa. W ten sposób powstała idea coachingu rodzicielskiego, która zyskuje na świecie coraz większą popularność. Celem coachingu rodzicielskiego jest doskonalenie kompetencji rodzicielskich, by świadomie dbać o prawidłowy rozwój dziecka. Budowanie relacji rodzic - dziecko na każdym etapie rozwoju oraz wspieranie rodziców w wychowaniu dzieci, by stawały się wartościowymi ludźmi. Coaching rodzicielski koncentruje się na wyznaczaniu celów i wspólnym ich osiąganiu, tak by dziecko rozwijało się i potrafiło decydować o swoim życiu, a nie konkurowało z innymi i uzależniało swoje decyzje od wygranych bądź przegranych.

Coaching rodzicielski stwarza możliwość polepszenie życia rodzinnego, poprawę relacji partnerskich, relacji z dzieckiem  jednym słowem daje podstawy funkcjonowania dość skomplikowanego systemu rodzinnego. Coaching skierowany jest do rodziców, którzy chcą świadomie budować relację z dzieckiem  oraz nauczyć się jak być dla dziecka wsparciem i przyjacielem, przy jednoczesnym byciu w 100% rodzicem. W coachingu rodzicielskim rodzinę ujmuje się jako system, w skład którego wchodzą jej członkowie wraz z wszystkim co wydarza się między nimi – komunikowaniem się, interakcjami, czy też zachowaniami. Zmiana jednego elementu w systemie powoduje zmianę innych - jeśli w życiu jednego członka rodziny zachodzą zmiany, pozostali także jej doświadczają, stąd potrzebują się do tego przystosować. 

Komunikowanie się między rodzicem a dzieckiem stanowi główne zainteresowanie coachingu rodzicielskiego. Dotyczy to nie tylko komunikacji werbalnej – mówienia o uczuciach, chwalenia czy ustalania zasad, ale także niewerbalnej np. okazywania miłości i troski czy pielęgnacji. Dzieci uwielbiają zadawać pytania, jednak często ignorujemy ich wnikliwość czy ciekawość. Pytanie często jest nie do rodzica, ale dla rodzica. Kiedy rodzice to zrozumieją, dzieci przestaną irytować, a staną się źródłem refleksji, nowej perspektywy w życiu dorosłych. Źródłem komunikowania się dzieci jest ich prawdomówność, spontaniczność, naturalność, spójność. Nie ma bardziej twórczych, wyposażonych w niebywałą wyobraźnię i kreatywność istot niż bawiące się dzieci. Sport, w szczególności piłka siatkowa może być doskonałym wyzwalaczem potencjału dziecka. Znajomości gier i zabaw edukacyjnych może inspirować rodzica, jak spędzać czas ze swoim dzieckiem, by wpływał on pozytywnie zarówno na rozwój dziecka jak i budowanie wzajemnych, głębokich relacji. Dzięki coachingowi rodzicielskiemu istnieje możliwość uświadomienia sobie swojego potencjału rodzicielskiego, poszerzenie gamy możliwości efektywnych sposobów wspólnego spędzania czasu, polepszenie wzajemnych relacji między rodzicem a dzieckiem, a także wyznaczenie długofalowej ścieżki rozwoju zarówno rodzica jak i dziecka. 

Do rodziców dzieci uprawiających piłkę siatkową w każdym wieku, ponieważ ukierunkowuje na aktywną komunikację i słuchanie oraz lepsze zrozumienie drugiej osoby, niezależnie od zaistniałej sytuacji.

Punktem wyjścia jest zbudowanie w rodzinie poczucia wzajemnego szacunku. Szacunku w stosunku do różnic w poglądach, charakterach i zainteresowaniach, do tego, co jest nasze wspólne i do tego, co indywidualne. Nieodłącznym elementem, który na to wpływa i buduje siłę rodziny jest rozmowa. Nie zdawkowa wymiana zdań czy bieżących informacji, lecz rzeczywista komunikacja, z prawem do wyrażania przez każdego z członków rodziny swojej własnej opinii na dany temat, z nieraniącą nikogo dyskusją i argumentacją. By móc rozmawiać w taki sposób, potrzebne jest zaufanie. Trzeba mieć świadomość, że nie zdobywa się go z dnia na dzień – zaufanie budujemy, tak więc potrzebujemy do tego czasu. Czasu na mówienie, czasu na pytanie, lecz przede wszystkim czasu na słuchanie – aktywne słuchanie. Czym ono jest? To przede wszystkim otwarcie się na rozmówcę oraz pełna akceptacja jego emocji. Drogi rodzicu, daj sobie czas na rozmowę z dzieckiem. Odłóż wszystkie inne zajęcia na później, autentycznie zainteresuj się tym, co ono do ciebie mówi. Poświęć mu całą swoją uwagę, utrzymuj kontakt wzrokowy, zachęcaj pytaniami do rozwinięcia tematu, nie przerywaj i nie komentuj, bądź cierpliwy i upewnij się czy je dobrze zrozumiałeś. Słuchaj go tak, jak sam chciałbyś być wysłuchany przychodząc do najważniejszej dla ciebie osoby ze swoim największym problemem. Twoje aktywne słuchanie wzbudzi w dziecku zaufanie i większą otwartość, a tobie pozwoli lepiej zrozumieć jego punkt widzenia. Powstaje wtedy przestrzeń do zastosowania w waszej relacji elementów coachingowych. 

Czym charakteryzuje się relacja coachingowa i na co warto zwracać największą uwagę?

Niezależnie od reprezentowanej szkoły, nurtu czy długości doświadczenia coacha, jest kilka podstawowych warunków, o które należy zadbać w tego typu rozmowie. Ich uniwersalność powoduje, że sprawdzają się zarówno w relacji dorosły - dorosły, jak i w relacji dorosły - dziecko.

Słuchanie to pierwszy i najważniejszy punkt relacji coachingowej – zarówno przed jej rozpoczęciem, jak i w trakcie trwania całej rozmowy. Nieumiejętność słuchania, to jedna z największych barier w kontaktach międzyludzkich. Nie pozwól więc, by stworzyła barierę między tobą i twoim dzieckiem. Słuchaj ze zrozumieniem, podsumowuj wypowiedzi dziecka, zwróć uwagę nie tylko na treść wypowiedzi, lecz także na to, jak dziecko zachowuje się w trakcie mówienia: jak zmienia się jego postawa, gesty, ton głosu i wyraz twarzy. Jakie towarzyszą mu emocje. Pamiętaj, że mówimy nie tylko ustami. Kiedy zauważysz, że dziecko przeżywa bardziej dany fragment swojej opowieści, delikatnie dopytaj je, co ważnego w tym dla niego było, poproś, żeby rozwinęło temat. W tym momencie tak ważne jest zaufanie i szacunek oraz pewność dziecka, że jesteś przy nim, że go nie ocenisz lecz wesprzesz, pomożesz zrozumieć, poukładać, znaleźć rozwiązanie.

Znacznie wartościowsza będzie twoja pomoc w samodzielnym znalezieniu przez dziecko rozwiązań niż podawaniu mu gotowych instrukcji – nawet, jeśli byłyby najlepsze ze wszystkich dostępnych. Dając gotowe rozwiązanie pomagasz może doraźnie rozwiązać problem, długofalowo uczysz jednak dziecko, że samo by sobie z tym nie poradziło (pierwszy krok do bezradności). Zamiast tego, zadawaj mu pytania. Najlepiej, by były to pytania otwarte, które zachęcają do dłuższej wypowiedzi, głębszego wejścia w temat, uzyskania większej liczby informacji. To pytania rozpoczynające się od: Co? Jak? Kiedy? Gdzie? Kto? Jaki? Po co? W jakim celu? Pytania rozpoczynające się od Dlaczego?, to też pytania otwarte, unikaj jednak konstrukcji pytań ze słowem „dlaczego”. Często powodują one poczucie zagrożenia, onieśmielenia, potrzebę obrony lub usprawiedliwiania się, co zdecydowanie nie tworzy atmosfery otwartości.

Zamiast dawać rady i rozwiązania, jak: „Powiem Ci, co powinnaś teraz zrobić.”, „Najlepiej zrób to tak…”, zapytaj dziecko: „Co w związku z tym zrobisz?, „Jaki masz pomysł na rozwiązanie tej sytuacji?”.

Poprzez odpowiednie zadawanie pytań odtworzysz obraz rzeczywistości dziecka. Pamiętaj, że każdy z nas postrzega ją inaczej, nie ma lepszych i gorszych map rzeczywistości, nie chodzi też o to, byś narzucił dziecku swój obraz lecz po prostu zrozumiał jego sposób postrzegania. Przecież każdy jest inny. Unikaj roztrząsania przez dziecko jednego aspektu sprawy i przerzucania winy na innych, to do niczego nie prowadzi. Poszukajcie wspólnie obszarów, na które dziecko ma wpływ, w którym może coś zmienić. Sprawdź, co w tej całej sytuacji jest dla niego najważniejsze.

„Co się stało?”

„Jak się wtedy czułeś?”

„Jak chciałbyś, żeby było?”,

„Co w tej sytuacji było dla Ciebie najważniejsze/ najtrudniejsze?”

„Co w przyszłości mógłbyś zrobić inaczej?”

„W jaki sposób możesz się zachować, gdy taka sytuacja znów się pojawi?”

„Czego możesz się z tego nauczyć?”

Możecie się skupić na tym, co twój mały rozmówca chce osiągnąć, co chce zmienić i po co. Jak chciałby, żeby było. Zapytaj też, jak będzie się czuł, gdy już to osiągnie, co będzie w tym wyjątkowego. Pozwól mu poczuć oczami wyobraźni, że już osiągnął swój cel. Wykorzystaj jego naturalną umiejętność przeniesienia się w sferę wyobraźni i marzeń.

„Czego pragniesz w tej sytuacji?”

„Czego chcesz zamiast tego co jest teraz?”

„O czym marzysz?”

„Czego doświadczasz jak o tym myślisz?”

„Jak się dowiesz, że osiągnąłeś swój cel?”

„Co pomoże Ci w osiągnięciu Twojego celu?”

„Wyobraź sobie, że już osiągnąłeś swój cel – jak się teraz czujesz?”

„Co jest dla Ciebie w tym ważne?”

To dobry moment, by poszukać możliwości dojścia do realizacji założonego celu. Wykorzystaj kreatywność dziecka i zachęć je do wymyślania przeróżnych sposobów, tak, jakby wszystkie dały się rzeczywiście zrealizować. Pobudź naturalną spontaniczność i chęć zabawy swojego dziecka. Spiszcie lub zapamiętajcie przynajmniej kilka opcji działania.

„Co jeszcze mógłbyś zrobić?”

„Co jeszcze w tym temacie?”

„A gdyby nie było żadnych ograniczeń?”

„Jaki masz jeszcze pomysł?”

Z otrzymanej listy czas wybrać opcję, od której dziecko zacznie realizację swojego celu. Odpowiedzialność za działanie, to wolność wyboru drogi przez Twoje dziecko. Potrzeba tylko i aż Twojej akceptacji i wsparcia.

„Które z podanych rozwiązań najbardziej Cię przekonuje?”

„Co jest w nim takiego, że czujesz, że to dobry kierunek działania?”

„Co w takim razie teraz zrobisz?”

„Kiedy to zrobisz?”

„W jaki sposób?”

Dzięki tym pytaniom od wyjściowego problemu dochodzimy do konkretnego rozwiązania i działania, równocześnie wzmacniając w dziecku poczucie zaradności i odpowiedzialności za siebie.

Pozytywne wzmocnienia budują pozytywne zachowania, nie szczędź więc dziecku pochwał za dobry pomysł, za dojrzałe podejście do trudnego tematu, za każdy mały kroczek ku jego samodzielności. Zwracaj uwagę, jak ważne jest dla ciebie zaufanie, którym cię obdarzyło, że cieszysz się z rozmów, które ze sobą prowadzicie, że kochasz je i wierzysz, że sobie poradzi. Czy potrafisz wyrazić swoje uczucia do dziecka?

Coaching rodzicielski działa w dwie strony: rodzica i dziecka. Wpływa na rozwój wszystkich zaangażowanych stron procesu coachingowego. Przynosi efekty wychowawcze, radość wspólnego przekraczania własnych ograniczeń, poszerza horyzonty myślowe, wpływa na jakość życia wszystkich członków rodziny. Same dobre rzeczy, które mogą stać się czym naturalnym w funkcjonowaniu Twojej rodziny. Wystarczy spróbować i poprzez działanie sprawdzić skuteczność tego narzędzia pracy z drugim człowiekiem.

Początkowo możesz mieć wrażenie nienaturalności waszych rozmów coachingowych, lecz to całkiem normalne. Gdy uczymy się nowej umiejętności potrzebujemy praktyki, by poczuć się z nią swobodnie. Jednak jeśli chcesz by dziecko ufało Tobie, Ty również sobie zaufaj. Nie poddawaj się, próbuj, pogłębiaj swoje umiejętności rodzica-coacha. Gdy zobaczysz, jak Twoje dziecko staje się coraz bardziej samodzielne, pewne swojej wartości, a równocześnie otwarte w relacji z Tobą, będziesz wiedział, że było warto.

Rodzicielstwo nie jest prostym równaniem matematycznym, w którym dwa plus dwa równa się cztery. W rodzicielstwie pojawiają się mnożenia, dzielenia, całki i różniczki. Nie ma prostych zasad i odpowiedzi pasujących do każdej sytuacji. Pytajmy więc i słuchajmy naszych dzieci – pamiętajmy tylko, by słuchać ich tak naprawdę. W chwili, gdy człowiek zostaje rodzicem, staje wobec najtrudniejszego i zarazem najpiękniejszego zadania w swoim życiu - towarzyszenia dziecku na drodze jego rozwoju. Staje się odpowiedzialny za to, jak przygotuje je do samodzielnego życia oraz zapewnienie mu optymalnych warunków rozwoju. Rodzic, pragnący świadomie uczestniczyć w procesie wychowawczym, dba o poszerzanie i wzmacnianie własnych kompetencji rodzicielskich. W naszym coraz bardziej złożonym społeczeństwie rodzice stają przed większą ilością wyzwań niż kiedykolwiek wcześniej. Dlatego metody wsparcia proponowane rodzinie muszą ulec zmianie, aby w adekwatny sposób wspierać te głębokie przemiany i sprostać nowym wyzwaniom wychowawczym.

Fot. Agencja Public Relations „VALOR”