Nowe gry uproszczone w nauczaniu odbicia sposobem górnym i dolnym oburącz

„Gry można się nauczyć tylko poprzez grę”.
prof. Z. Naglak

Celem gier uproszczonych jest doskonalenie elementów techniki w prostych formach walki sportowej. W ostatnim czasie poznaliśmy szereg nowych gier uproszczonych przystosowanych do psychofizycznego rozwoju dzieci 9-10 letnich, czyli uczniów klas III – IV. Nauczanie gry w siatkówkę rozpoczynamy z reguły na poziomie tych klas. Jest to podyktowane między innymi tym, że w wieku około 10 lat występuje największa łatwość uczenia się nowych nawyków ruchowych. Istotną cechą opisywanych gier uproszczonych jest fakt, że są one możliwe do zastosowania praktycznie od pierwszych zajęć. Łatwość zmian reguł i warunków rozgrywania meczów (zmiany szerokości i długości boisk, wysokości siatki itp.) pozwolą nauczycielom na właściwe dostosowanie każdej gry do aktualnych umiejętności grupy ćwiczebnej. Fakt, że ich organizacja jak zobaczymy dalej, wzorowana na rozgrywkach sportu kwalifikowanego, dostosowana do poziomu rozwojowego dzieci oprócz korzyści szkoleniowych, wpłynie bez wątpienia na uatrakcyjnienie zajęć. Jednych zachęci do wybrania drogi wspinania się po ścieżce kariery sportowej, innych natomiast może zainteresować rekreacyjną formą tej aktywności fizycznej.

Wszystkie omawiane w tym doniesieniu gry dotyczą dwóch podstawowych elementów techniki; odbicia sposobem górnym i dolnym oburącz, od których rozpoczyna się proces szkoleniowy. Główne reguły i zasady organizacyjne mają zastosowanie do wszystkich prezentowanych gier.

Na boisku do siatkówki (9 m x 18 m) przedzielonym linią przez środek wzdłuż, wyznaczamy cztery pola gry o szerokości 4 – 4,5 m, długości 4-5-7 m. To pozwoli rozgrywać dwa mecze równocześnie. Właściwe wymiary boisk oraz wysokość siatki ustala nauczyciel w dostosowaniu do wieku i aktualnych umiejętności dzieci, kierując się głównej mierze zachowaniem pożądanej ciągłości gry. W trakcie gry drużyny w składach od 4 do 6 graczy znajdują się poza liniami bocznymi boiska. Większa liczba niż 5-6 uczniów w drużynie nie jest wskazana, powoduje, bowiem zbyt długie oczekiwanie na włączenie się do gry.

Gracze kolejno wbiegają na pole gry, biorą udział tylko w jednej akcji. Następnie opuszczają boisko robiąc miejsce dla partnera z drużyny. Wraz ze wzrostem umiejętności, czas oczekiwania na włączenie się do gry możemy skracać, przyjmując zasadę, że każdy gracz opuszczający boisko wykonuje określoną liczbę np. skoków obunóż nad ławeczką, przewrotów na materacu czy przeskoków przez skakankę itp. lub zmniejszając liczbę graczy w drużynie do 3 – 4.

Ze względów organizacyjnych, najkorzystniej jest by mecze rozgrywane były na czas 5-7-10 minut. Wtedy rozpoczynają się i kończą w tym samym momencie. Grający z zasady sędziują i liczą punkty sami, każdorazowo przed wykonaniem zagrywki przypominając bieżący wynik spotkania. Sporne kwestie rozstrzyga nauczyciel.

Organizacja gier może przybierać różne formy. Gdy mamy mało czasu, poprzestajemy na rozegraniu po jednym meczu na dwóch boiskach równocześnie np. 2 razy po 5 minut. Na kolejnych zajęciach inaczej, po rozegraniu pierwszych meczów, dwa zwycięskie zespoły spotykają się w finale w walce o I i II miejsca na jednym boisku, a przegrane na drugim stoczą pojedynek o miejsca III i IV. Później finały mogą być rozgrywane jeszcze inaczej. Dwa zwycięskie zespoły najpierw rozgrywają mecze z przegranymi na krzyż. Zwycięzcy tych spotkań walczą o I i II miejsca, a przegrani o miejsca III i IV.

Gdy zechcemy poświecić więcej czasu na grę, to przeprowadzamy turniej z udziałem czterech drużyn „systemem każdy z każdym”. Po wylosowaniu przez kapitanów numerów od I do IV, gry odbywają się na dwóch boiskach w następującej kolejności. Punkty liczone są jak w grze w piłkę siatkową.

I - IV I - III I - II

II - III II - IV III – IV

Dobre rezultaty dają dość częste zmiany sposobów rozgrywania tych gier, W żadnym jednak przypadku nie może być tak, ze dajemy piłkę „niech dzieci sobie pograją”. Gry bez liczenia punktów, bez przywiązywania wagi do końcowych rezultatów, mają małą wartość szkoleniową, są po prostu tylko mało znaczącą zabawą.

Cieszący się uznaniem w świecie, amerykański uczony R. Martens [2 ] w pracy pod tytułem „Jak być skutecznym trenerem” twierdzi, i z tym stwierdzeniem należy się zgodzić, że nauczyciele, kładą nadmierny nacisk na nauczanie sprawności technicznych, zaniedbując kształcenie umiejętności podejmowania racjonalnych decyzji w dostosowaniu do sytuacji wynikających z gry. Inaczej mówiąc nie przywiązują należytej wagi do równoległego z nauczaniem techniki, kształtowania podstawowych założeń taktyki indywidualnej. Werbalne przypominanie nawet prostych wskazówek z tego zakresu, jak pokazuje praktyka jest mało skuteczne. Organizując gry uproszczone w oparciu o wzory typowe dla sportu kwalifikowanego, stawiamy grających w sytuacji, skąd najlepiej dostrzegać będą praktyczne znaczenie opanowywanych umiejętności. Stymulacja walką sportową skłoni je do przyswojenia podstawowych reguł myślenia taktycznego Grającym przybywać będzie doświadczenia w odnajdywaniu słabych stron po stronie przeciwnika i ukrywania własnych. Z czasem nabiorą wprawy w podejmowaniu racjonalnych decyzji w sytuacjach podniecenia emocjonalnego, stresu i ponoszenia odpowiedzialności za końcowy rezultat spotkania. W ten naturalny sposób krok po kroku, grający będą nabierali odporności psychicznej i doświadczenia meczowego.

W nauczaniu i uczeniu się zawsze główną rolę odgrywają ćwiczenia sprawności technicznej. To oczywiste. W tym początkowym etapie szkoleniowym na gry przeznaczamy ograniczoną ilość czasu 5 - 10 - 15 minut na jednych zajęciach. Przygotowując zestawy ćwiczeń technicznych, warto pamiętać, o czym duża część nauczycieli nie zdaje sobie sprawy, że ich stosowanie może mieć wpływ zarówno korzystny jak i niekorzystny na przyszłe rezultaty uczenia się. W pierwszym przypadku ułatwiają i przyśpieszają one uczenie się nowych nawyków ruchowych. W tym drugim przypadku mogą utrudniać i spowalniać tempo uczenia się.

Gry uproszczone w doskonaleniu odbicia sposobem górnym oburącz

Dwie pierwsze najłatwiejsze przebiegające w zwolnionym tempie (grający posługują się, bowiem chwytem i podaniem oburącz z przed piersi) mają do spełnienia ważne funkcje. Uczniowie oswajają się z warunkami przestrzennymi (odległościami, na jakie trzeba będzie odbijać piłkę, wysokością siatki, rozmiarami boisk itp.) oraz przyswajają reguły, według których będą przebiegały pozostałe gry. Na skutek tego, że w grze tej doskonalą podania i chwyty oburącz, opanowują jednocześnie płynny przebieg ruchu w tych szczegółach ruchu odbicia sposobem górnym, które uznajemy za fundamentalne, najważniejsze na wszystkich poziomach wyszkolenia, czyli w tzw.„punktach kluczowych”. Są to:

1) dopasowanie układu rąk, dłoni i palców do kształtu piłki – podczas chwytów,

2) ruch wypchnięcia rąk w górę w przód w koordynacji z pracą nóg przy rzutach,

3) przyjmowanie w stabilnej postawy w momencie kontaktu z piłką.

1) „Usportowiona rzucanka” na jedno podanie

Grającym wolno tylko łapać i rzucać piłkę oburącz. Grę rozpoczyna pierwszy gracz drużyny, która wylosowała zagrywkę, rzutem oburącz z przed piersi. Wbiega następnie na pole gry, bierze udział tylko w jednej akcji. Na jego miejsce przemieszcza się partner z drużyny. Po stronie rywali wbiega pierwszy gracz, łapie zaserwowaną piłkę i przerzuca na stronę rywali następnie opuszcza boisko. Grę kontynuują wbiegający kolejno po sobie gracze. Rolę sędziów spełniają kapitanowie. Sporne kwestie rozstrzyga nauczyciel.

2) „Usportowiona rzucanka” na trzy podania

Grę rozpoczyna „serwujący” rzutem oburącz z przed piersi. W tym momencie na boisku rywali jeden gracz znajduje się pod siatką przygotowany do wystawy. Drugi wbiega na boisko i złapaną piłkę podaje do wystawiającego. „Wystawa” następuje rzutem oburącz z dołu, a „nagrywający” w trzecim podaniu przerzuca piłkę na stronę przeciwnika. Boisko opuszcza wystawiający, a partner zajmuje jego miejsce pod siatką.

Gracz po wykonaniu „zagrywki” wbiega pod siatkę i przygotowuje się do wystawy. Przebijaną przez rywali piłkę przechwytuje wbiegający drugi gracz, podaje do wystawiającego i w trzecim podaniu kieruje piłkę na druga stronę siatki. Zawsze gracz wystawiający opuszcza boisko, a przebijający piłkę zajmie jego miejsce pod siatką.

Uczestnicząc w tej grze dzieci w naturalny sposób przyswajają zasady „gry na trzy podania i współdziałania z partnerem.

3) Gra na jedno odbicie sposobem górnym oburąc

Gra przebiega według tych samych reguł jak nr 1. Drużyny w czasie gry znajdują się poza liniami bocznymi boiska. Sposób wykonania zagrywki odbiciem sposobem górnym oburącz. Zagrywający po wykonaniu zagrywki wbiega na boisko, przebija nadlatującą piłkę i opuszcza boisko. Każdy kolejny gracz wbiegający na boisko, bierze udział tylko w jednej akcji i natychmiast wycofuje się robiąc miejsce dla partnera z drużyny.

Wymiary boisk i wysokość siatki ustala nauczyciel, dostosowując je do wieku i sprawności technicznej dzieci.

4) Gra na dwa odbicia sposobem górnym oburącz

Przebieg gry jak w grze nr 3 z tą tylko różnicą, że każdy gracz ma do dyspozycji dwa odbicia. Raz obija nad sobą, a w drugim kieruje piłkę na stronę przeciwnika.

Gra na trzy odbicia sposobem górnym oburącz

Zagrywka wykonywana jest odbiciem piłki sposobem górnym oburącz. Zaraz po jej wykonaniu zagrywający przemieszcza się pod siatkę i przygotowuje się do wystawy.. W tym momencie po stronie przeciwników pod siatką jest ustawiony jeden gracz.. Do odbioru zagrywki wbiega kolejny członek drużyny, nagrywa ją sposobem górnym oburącz do stojącego pod siatką. Ten wystawia sposobem górnym oburącz ( w łatwiejszej wersji łapie piłkę i rzutem oburącz z dołu stara się dokładnie wystawić). W trzecim podaniu nagrywający przebija piłkę na stronę rywali (w łatwiejszej wersji z miejsca, w trudniejszej przebija z wyskoku). W ten sam sposób przebiega gra po stronie drużyny zagrywającej. Zawsze wystawiający opuszczają pole gry.

5) Gry uproszczona na jedno odbicie sposobem dolnym oburącz

Wymiary boisk szerokość 3 m, długość 4 m, wysokość siatki 160 – 170 cm. W tej grze rzeczą szczególnie ważną, żeby wymiary długości, szerokości i wysokości siatki były dobrze dostosowane do aktualnych umiejętności dzieci. Zagrywka wykonywana jest sposobem oburącz dolnym (lub rzutem oburącz z dołu o wyprostowanych ramionach), a zaraz po jej wykonaniu gracz wbiega na boisko i bierze udział tylko w jednej akcji i opuszcza pole gry.

Gra odbywa się na podobnych zasadach jak w tenisie. To znaczy, że dopiero po odbiciu się piłki od podłogi, gracz może skierować ją sposobem oburącz dolnym na stronę przeciwnika.

6) Gra na trzy odbicia sposobem dolnym i górnym oburącz

Zaraz po zaserwowaniu odbiciem górnym, serwujący wbiega pod siatkę i przygotowuje się do spełnienia roli wystawiającego.

Po stronie rywali jeden gracz znajduje się pod siatki. Do przyjęcia zagrywki wbiega kolejny gracz. Nagrywa ją sposobem dolnym oburącz do wystawiającego znajdującego się pod siatką. Wystawa następuje sposobem górnym oburącz (w łatwiejszej wersji po chwycie, rzutem oburącz z dołu). Na stronę przeciwnika przyjmujący zagrywkę przebija piłkę sposobem górnym oburącz z miejsca lub z wyskoku. Na boisko drużyny serwującej do nagrania przebijanej piłki wbiega kolejny gracz. Odbiciem sposobem dolnym oburącz. A po otrzymaniu wystawy przebija piłkę sposobem górnym oburącz na stronę rywali.

Opisane przykłady gier uproszczonych, w których drużyny w czasie gry znajdują się poza liniami bocznymi nie wyczerpują wszystkich możliwości, jakie stwarza ten pomysł [3,4] Zachęcamy nauczycieli do wykazania się pomysłowością w poszukiwaniu nowych rozwiązań w tym zakresie. Na koniec przypomnijmy raz jeszcze, że są one przeznaczone przede wszystkim dla uczniów z klas III, IV i nieco starszych.

Roman Kulgawczuk

PIŚMIENNICTWO:

[1] Naglak Z., Nauczanie i uczenie się wielopodmiotowej gry z piłką. AWF Wrocław 2005r.

[2} Martens R., Jak być skutecznym trenerem. Centralny Ośrodek Sportu. Warszawa 2009.

[3] Kulgawczuk R., Nauczanie i uczenie się gry w siatkówkę. Przykładowy zestaw zajęć na cały semestr. Wyd. Plewnia J., Plewnia M.s.a. Szczecin 2012 r.

[4] Kulgawczuk R., Siatkówka na zajęciach szkolnych. Duży wybór gier uproszczonych. „Lider” 2011 nr 6.

Nowe gry uproszczone w nauczaniu odbicia sposobem górnym i dolnym oburącz

Dyskusje użytkowników